Dlaczego gatunki inwazyjne są niebezpieczne?

 

Zagrożenia dla rodzimej przyrody:

• Zmniejszają różnorodność biologiczną – gatunki obce posiadają cechy, dzięki którym mają uprzywilejowaną pozycję względem gatunków rodzimych, w związku z czym mogą się intensywnie rozprzestrzeniać:
• Na poziomie całych zbiorowisk – wypierają gatunki rodzime, a roślinność naturalna lub półnaturalna zastępowana jest monokulturami. Potrafią dewastować całe ekosystemy.
• Na poziomie gatunków – w wyniku krzyżowania się z gatunkami rodzimymi ma miejsce utrata różnorodności genetycznej. W ten sposób zwiększa się konkurencja, gatunki rodzime są wypierane i mogą stopniowo całkowicie zaniknąć.
• Ekspansja roślin inwazyjnych wpływa nie tylko na pierwotną roślinność, ale również na powiązane z nią zwierzęta (pokarm, schronienie).
• Gatunki inwazyjne mogą przenosić, a następnie rozprzestrzeniać szereg patogenów – np. raki pręgowate – dżumę raczą, rośliny – różne choroby (rdzę, mączniaka itp.).
• Niektóre gatunki inwazyjne produkują substancje allelopatyczne spowalniające wzrost i rozwój innych roślin, np. robinia akacjowa, dąb czerwony i in.

Powodują straty ekonomiczne:

• Obniżają wartość gruntów, ograniczając lub uniemożliwiając wykorzystanie ich do pierwotnych celów, obniżają wydajność upraw rolnych, ograniczają i utrudniają użytkowanie obszarów leśnych.
• Ich likwidacja jest trudna pod względem finansowym i organizacyjnym, a także długoterminowa. Zastosowanie metod chemicznych obciąża z kolei środowisko naturalne.
• Zwiększają ryzyko wystąpienia erozji wodnej i wietrznej – zwarte, jednogatunkowe płaty (zwłaszcza rdestowców) na zboczach i brzegach potoków mogą powodować osunięcia ziemi i zabranie jej przez wodę.
• Obniżają wartość rekreacyjną obszarów oraz zmniejszają ich dostępność i drożność – często są w stanie stworzyć szczelną barierę, np. wzdłuż cieków wodnych lub dróg.

 

Szkodzą zdrowiu:

• Produkują pyłki alergenne – nawłoć kanadyjska i późna, ambrozja bylicolistna i in.
• Produkują substancje niebezpieczne dla człowieka – np. trujące furanokumaryny zawarte w barszczu pod wpływem promieni słonecznych powodują pęcherze (oparzenia nawet III stopnia), opuchliznę i zapalenia. U osób z nadwrażliwością mogą w szczególnych przypadkach doprowadzić do śmierci.

 

Problematyka postępowania z gatunkami inwazyjnymi w przypadku odnalezienia ich stanowisk nie jest odpowiednio uregulowana w polskim prawodawstwie. Aktualnie (stan na maj 2019 r.) nie istnieją krajowe przepisy określające precyzyjnie obowiązki związane ze zwalczaniem stanowisk gatunków inwazyjnych oraz zapobieganiu ich rozprzestrzeniania się.
W opracowaniu znajduje się ustawa regulująca kwestie odpowiedzialności za zwalczanie gatunków inwazyjnych.

Zgodnie z treścią Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018 r. poz. 1614 z późn. zm.), art. 120 ust. 1 zabrania się wprowadzania do środowiska przyrodniczego oraz przemieszczania w tym środowisku roślin, zwierząt lub grzybów gatunków obcych.

 

Do tego rodzaju gatunków zaliczono kaukaskie gatunki barszczy, obce gatunki rdestowców.

 

Treść przepisu zawartego w art. 120 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody nie nakłada na właściciela nieruchomości, na której występują gatunki inwazyjne obowiązku ich likwidacji. Zabronione jest świadoma hodowla tych gatunków, co oznacza, iż nie można ich wprowadzać jako roślin pełniących funkcje ozdobne czy też miododajne.

W przygotowaniu (stan na maj 2019 r.) jest także Ustawa o gatunkach obcych, której celem jest wdrożenie do krajowego porządku prawnego przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych.

Zgodnie z tą regulacją na państwach członkowskich ciąży obowiązek wprowadzenia krajowego prawodawstwa stanowiącego podstawę dla działań służących zapobieganiu niekorzystnemu wpływowi inwazyjnych gatunków obcych na różnorodność biologiczną i usługi ekosystemowe, minimalizowaniu i łagodzeniu tego wpływu oraz ograniczenie wyrządzania przez te gatunki szkód społecznych i gospodarczych.

Fot. Ślady poparzenia po kontakcie z kaukaskimi barszczami.